Avrupa Konseyi organları tarafından izleme

• Bakanlar Komitesi
• Tematik izleme
• Ülkeye özgü prosedür
• Katılım sonrası izleme
• Hükümetler arası komiteler
• Parlamenterler Meclisi
• Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi

Bakanlar Komitesi

Bakanlar Komitesi, 10 Kasım 1994 tarihinde kabul ettiği “Avrupa Konseyi üye devletleri tarafından kabul edilen taahhütlere uyulmasına ilişkin Deklarasyon “da[3], üye devletlerin, Genel Sekreter’in veya Parlamenter Asamble’nin “herhangi bir üye devlette demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü durumuyla ilgili taahhütlerin uygulanmasına ilişkin sorunları” kendisine havale edebileceğini kabul etmiştir (Paragraf 1).  Bu usul, Bakanlar Komitesi’nin bir, birkaç veya tüm üye devletlerde potansiyel endişe kaynağı olan konuları incelemesini sağlamak için kullanılabilir.

Bakanlar Komitesi’nin iki önemli izleme biçimi 1994 Deklarasyonu’na dayanmaktadır: tematik izleme ve ülkeye özel prosedür. Ayrıca Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyine en son katılan üye devletler için katılım sonrası izleme mekanizması oluşturmuştur. Son olarak, Bakanlar Komitesi ayrıca bir dizi hükümetler arası komiteden bağlantılı izleme veya benzer faaliyetler yürütmelerini talep etmiştir.

Tematik izleme

Bu prosedür, Bakanlar Komitesi’nin üye devletlerin taahhütlerini yerine getirmelerini “temalar” ya da önceden belirlenmiş endişe alanları açısından değerlendirmesine (bkz. Monitor/Inf(2003)2) ve iyi uygulama örneklerini ve üye devletlerin karşılaştıkları zorlukları saptamasına olanak tanır.  Komite, 1996 ve 2007 yılları arasında on iki temaya odaklanmıştır (örneğin, ifade ve bilgi edinme özgürlüğü, kadın-erkek eşitliği, idam cezası…).  Uygulamanın sonuçları, Örgütün hükümetler arası faaliyetlerini ve yardım programlarını ayarlamasına veya yeniden yönlendirmesine izin verir. Temmuz 2007’de Bakanlar Komitesi tematik izleme tatbikatlarının ad hoc olarak yapılmasına karar vermiştir. Ayrıca, seçilecek temalar ve Bakanlar Komitesi tarafından takip eylemlerine ilişkin tartışma ve kararlara temel teşkil edecek izleme tematik raporlarına ilişkin belirli kriterler belirlemiştir.

Ülkeye özgü prosedür

Bildirge’nin 4. paragrafı uyarınca harekete geçmiştir.  Bu konular Moldova, Gürcistan, Ukrayna ve Rusya’daki özel durumlarla ilgiliydi.

Bakanlar Komitesi tarafından bu konulara verilen önemin bir devamı olarak, bu ülkelerde hedeflenen eylem programları hazırlanmış ve uygulanmıştır.

Bu programların uygulanmasına ilişkin olarak Sekretarya tarafından hazırlanan raporlar GR-DEM tarafından incelenmekte ve Grubun vardığı sonuçlar Bakanlar Komitesi tarafından genel kurulda tartışılmaktadır.

Katılım sonrası izleme

Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Sırbistan ve Karadağ için katılım sonrası izleme uygulamaya konulmuştur.

Ermenistan ve Azerbaycan örneğinde Komite, on üç üye ülkenin Daimi Temsilcilerinden oluşan geçici bir İzleme Grubu (Ago Group) kurmuş ve bu gruptan iki ülkenin demokratik gelişimini düzenli olarak gözden geçirmesini istemiştir. Grup, her iki ülkedeki özel koşullar ışığında özel dikkat gerektiren konulara odaklanmaktadır. Grubun çalışma yöntemleri, durum değerlendirmesi yapmak ve tavsiyeler üretmek üzere ilgili ülkelere yapılan anketler ile yerinde ziyaretleri (genellikle yılda bir kez) birleştirmektedir. Ago Grubu tarafından yapılan değerlendirme ışığında Bakanlar Komitesi sonuçlara varır ve ilgili makamlara tavsiyelerde bulunur.

Bosna Hersek, Sırbistan ve Karadağ için Bakanlar Komitesi, Demokrasi Raportör Grubu (GR-DEM) himayesinde, Sekretarya tarafından hazırlanan düzenli ve kamuya açık raporlara dayanan özel bir izleme prosedürü oluşturmuştur.  Raportör Grubu daha sonra kendi sonuçlarını çıkarır ve gerekirse kendi üyelerinden oluşan bir heyeti kendisine rapor vermesi için gönderebilir. Grubun vardığı sonuçlar ve tavsiyeler Bakanlar Komitesi tarafından genel kurulda görüşülür ve Komite daha sonra uygun gördüğü tedbirleri alabilir.

Hükümetler arası komiteler

Üye devletler tarafından atanan uzmanlardan oluşan ve Bakanlar Komitesine karşı sorumlu olan çeşitli hükümetler arası komitelerin, kendi yetki alanlarında, Bakanlar Komitesinin sözleşmelerinin veya tavsiyelerinin uygulanmasını gözden geçirmeleri veya üyeleri tarafından sağlanan bilgilere dayanarak diğer Avrupa Konseyi standartlarının uygulanmasını değerlendirmeleri istenmiştir.

Bu tür komitelere örnek olarak CDDH (insan hakları), CDPC (Ceza hukuku ve Cezaevi Kuralları), CDCJ (Veri koruma, aile hukuku, mülteciler vs…), CODEXTER (Terörizm), CDEG (Kadın erkek eşitliği), CDLR (Yerel ve Bölgesel Demokrasi) vs… verilebilir.

Parlamenterler Meclisi

Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi üye devletlerinin yükümlülük ve taahhütlerini yerine getirmelerine ilişkin bir Komite (“İzleme Komitesi” olarak bilinir) kurmuştur.

İzleme Komitesi, Örgütün Statüsü, AİHS ve diğer tüm Avrupa Konseyi Sözleşmeleri uyarınca üye devletler tarafından üstlenilen yükümlülüklerin yerine getirilmesinin yanı sıra üye devletlerin yetkilileri tarafından Avrupa Konseyi’ne katılım sırasında girilen taahhütlerin yerine getirildiğini doğrulamaktan sorumludur.

Parlamenterler Meclisi, kabul edilen yükümlülüklere ve taahhütlere uyulmamasını ve/veya izleme sürecinde işbirliği yapılmamasını, bir karar ve/veya tavsiye kararı alarak ya da bir sonraki olağan oturumunun başında ulusal parlamenter delegasyonun güven mektubunu onaylamayarak veya onaylanmış güven mektubunu aynı olağan oturum sırasında İçtüzüğünün [ilgili kuralı] uyarınca iptal ederek yaptırıma bağlayabilir. Üye devletin taahhütlerine uymamaya devam etmesi halinde, Meclis, Bakanlar Komitesine bir tavsiyede bulunarak Avrupa Konseyi Statüsünün 8. ve 9. Maddeleri uyarınca uygun önlemleri almasını talep edebilir.

İzleme Komitesi, izleme prosedürlerinin genel gidişatı hakkında yılda bir kez Meclise rapor vermekle (ilerleme raporu) ve en az iki yılda bir, izlenen her ülke hakkında bir rapor sunmakla (ülke raporu) yükümlüdür.

İzleme konusundaki parlamento tartışmaları kamuya açık olarak yapılır. Ancak, komite aşamasındaki izleme prosedürü gizli kalır. İzleme ülke raporları her ülke için ayrı ayrı hazırlanır.  Her üye devlet için iki eş raportör atanır (siyasi ve bölgesel denge kesinlikle sağlanır).  Rapor, incelenen ülkedeki durumun iyileştirilmesi için özel önerilerin yapıldığı bir karar taslağı ve Bakanlar Komitesi’nin dikkatine sunulmak üzere bir tavsiye taslağı içerir.

Komite 1998’den bu yana Parlamenterler Meclisinin izleme prosedürünün ilerleyişi hakkında on yıllık rapor sunmuştur. Komite, son üç ilerleme raporuna, halihazırda izleme prosedürüne tabi olmayan veya izleme sonrası diyaloğa dahil olmayan üye devletler hakkında on bir periyodik rapor eklemiştir. Komite 1997’den bu yana çeşitli ülkeler hakkında çok sayıda rapor hazırlamıştır. Şu anda on bir devlet çalışma programında yer almaktadır: Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Gürcistan, Moldova, Monako, Karadağ, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna.

Son olarak, 1997’den bu yana, Parlamenter Asamble bir izleme prosedürünü kapatırken, aynı zamanda, kabul edilen Kararlarda belirtilen belirli konularda ulusal makamlarla diyaloğu sürdürmeye karar vermiş ve daha fazla açıklama yapılması veya işbirliğinin artırılması isteniyorsa bir prosedürü yeniden açma seçeneğini kendisine tanımıştır.  Parlamenterler Meclisi böylece İzleme Komitesine ilgili tüm devletlerle izleme sonrası diyalog yürütme talimatı vermiştir. Halihazırda üç devlet izleme sonrası diyalog sürecindedir: Bulgaristan, Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti ve Türkiye.

Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi

Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin yerel ve bölgesel olarak seçilmiş temsilcilerinden oluşur.

Kongre, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda yer alan ilkelerin etkili bir şekilde uygulanmasını izler ve düzenli olarak tüm üye devletlerde (izleme raporları) ve Avrupa Konseyi’ne katılmak için başvuran devletlerde yerel ve bölgesel demokrasinin durumu hakkında ülke raporlar hazırlar.

Bu raporlara dayanarak Kongre, Bakanlar Komitesi’ne bir veya daha fazla devlete yönelik bir Tavsiye Kararı alınmasını önerebilir.