AVRUPA KONSEYİ

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), medeni ve siyasi hak ve özgürlükler kataloğunu ortaya koymanın yanı sıra, Taraflarca üstlenilen yükümlülüklerin uygulanması için bir mekanizma oluşturmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu mekanizmanın temel taşıdır.

Taraflardan herhangi biri, özellikle Sözleşme’nin ciddi ve sürekli ihlali iddiaları söz konusu olduğunda, başka bir Tarafın Sözleşme’ye uyumu ile ilgili şikayetlerini Mahkeme’ye iletebilir. Bireyler de Mahkeme’ye başvurabilir. Bu durumda devlet, bireysel başvuru hakkının “etkili bir şekilde kullanılmasını hiçbir şekilde engellememeyi” taahhüt eder.

Mahkeme kararları kesinleştikten sonra bağlayıcıdır ve Bakanlar Komitesi devletlerin bu kararlara uymasını denetler. Bu bağlamda, Bakanlar Komitesi, tespit edilen ihlallerin sonuçlarını ortadan kaldırmak için gerekli tedbirlerin alındığını doğrular (Mahkeme tarafından başvurana verilen adil tazminatın devlet tarafından ödenmesi ve davanın koşullarına bağlı olarak, adil olmayan ceza yargılamalarının yeniden açılması, uygulanmayan bir iç hukuk kararının infazı, başvuran hakkında verilen sınır dışı etme kararının iptali gibi diğer tedbirler).

Bakanlar Komitesi ayrıca, benzer ihlallerin önlenmesi veya devam eden ihlallere son verilmesi için gerekli tedbirlerin alınmasını denetler; bu tedbirler ilgili devletler için yasal değişiklikler, adli veya idari uygulamalarda değişiklikler anlamına gelebilir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanması: STK’lar, Zarar Gören Taraflar ve Onların Hukuk Danışmanları İçin Elkitabı

https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=Handbook-EIN-TR-FINAL.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=658

Komite, ekonomik ve sosyal haklar alanında AİHS’yi tamamlayan Avrupa Sosyal Şartı kapsamında kurulmuştur.

Avrupa Sosyal Haklar Komitesi, ülkelerin Şart’ta belirtilen taahhütleri yerine getirip getirmediğini tespit eder. Komite, Bakanlar Komitesi tarafından seçilen on beş bağımsız ve tarafsız üyeden oluşmaktadır.

Taraf devletler her yıl Şart’ı hukuken ve pratikte nasıl uyguladıklarını gösteren bir rapor sunarlar. Komite raporları inceler ve ilgili ülkelerdeki durumun Şart’a uygun olup olmadığına karar verir.

Eğer bir devlet Komite’nin uygunsuzluk kararıyla ilgili olarak herhangi bir adım atmazsa, Bakanlar Komitesi o devlete bir tavsiyede bulunarak durumu yasalarda veya uygulamada değiştirmesini ister.  Bakanlar Komitesi’nin çalışmaları, Avrupa işveren örgütleri ve sendikalarını temsil eden gözlemcilerin desteğiyle Şart’a taraf devletlerin temsilcilerinden oluşan bir Hükümet Komitesi tarafından hazırlanır.

Şart’ın ihlal edildiğini iddia eden toplu şikayetler de kabul edilebilirliklerine karar verecek olan Komite’ye iletilebilir. Şikâyetin kabul edilebilir olması halinde yazılı bir prosedür uygulanır ve belirli koşullar altında Komite kamuya açık bir duruşma yapılmasına karar verebilir.

Komite daha sonra şikâyetin esasına ilişkin bir karar alır ve bu karar ilgili taraflara ve Bakanlar Komitesine, iletilmesinden itibaren dört ay içinde kamuya açıklanmak üzere bir rapor halinde iletilir.

Bakanlar Komitesi bir karar alır. Eğer uygunsa, ilgili devletin durumu Şart’a uygun hale getirmek için özel tedbirler almasını tavsiye edebilir.

Avrupa Sosyal Şartı Prosedürlerine Göre STK’lar, Avrupa Sosyal Haklar Komitesiyle Nasıl İletişim Kurabilir?

https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=AvrupaSosyalSartiSTK_compressed-1.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=2624

Çocuğun Yoksulluktan Korunması: Hakların Avrupa Konseyi’ndeki Rolü

https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=Protecting-the-Child-from-Poverty-TR.docx-1.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=2421

Avrupa İşkencenin ve İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Sözleşmesi uyarınca, taraf devletler, kendi yetki alanları dahilinde bulunan ve kişilerin bir kamu otoritesi tarafından özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı her yere CPT tarafından ziyaret edilmesine izin vermeyi kabul etmişlerdir.

CPT’nin ayrıcalıkları arasında, kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı her yere (cezaevleri, polis karakolları, askeri kışlalar, akıl hastaneleri gibi) sınırsız erişim ve tutuklularla özel olarak görüşme hakkı bulunmaktadır.  Komite’nin görevi, özgürlüğünden mahrum bırakılan kişilerin kötü muameleye karşı korunmalarını güçlendirmek amacıyla bu kişilere yapılan muameleyi incelemek ve gerekli gördüğü tavsiyelerde bulunmaktır.

Koruyucu mekanizma iki temele dayanır: işbirliği (Komite ve Taraf Devletler arasında) ve gizlilik. CPT her ziyaretinden sonra tavsiyelerini içeren gizli bir rapor hazırlar.  Eğer bir taraf devlet işbirliği yapmazsa veya Komite’nin tavsiyeleri ışığında durumu iyileştirmeyi reddederse, CPT konuyla ilgili kamuya açıklama yapmaya karar verebilir.

CPT her yıl Bakanlar Komitesi’ne faaliyetleri hakkında genel bir rapor sunar ve bu rapor kamuoyuna açıklanır.

Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme’nin uygulanmasının izlenmesi, bağımsız uzmanlardan oluşan bir Danışma Komitesi’nin desteğiyle Bakanlar Komitesi tarafından yürütülmektedir.  Taraf devletler, Çerçeve Sözleşme ilkelerini hayata geçirmek için alınan yasal ve diğer tedbirler hakkında tam bilgi içeren bir raporu periyodik olarak ve Bakanlar Komitesi talep ettiğinde sunmakla yükümlüdür.

Devlet raporları ilk olarak, rapor veren her devlet tarafından alınan tedbirler hakkında bir Görüş hazırlayan Danışma Komitesi tarafından incelenir.  Danışma Komitesinin, Görüşünü hazırlamadan önce ek bilgi toplamak amacıyla bir ülke ziyareti düzenlemesi yaygın bir uygulamadır.

Bakanlar Komitesi’nin sonuç ve tavsiyeleri kabul edilir edilmez kamuoyuna açıklanır.  Danışma Komitesinin Görüşleri ve Akit Tarafların Görüşlere cevaben Komiteye yönelttikleri yorumlar, ilgili devlet daha erken bir tarihte yayınlanmasını kabul etmediği sürece, aynı zamanda kamuoyuna açıklanır.

Danışma Komitesi, periyodik raporlara ek olarak, Bakanlar Komitesini bir Taraftan ad hoc rapor talep etmeye de davet edebilir.

değerlendirilen devletlere yerinde ziyaretler gerçekleştirmekle görevli bağımsız bir organdır.  Buna ek olarak, bir Taraf Devlet içinde yasal olarak kurulmuş olan herhangi bir örgüt veya dernek, Uzmanlar Komitesi’nin dikkatini Şart’la ilgili iddia edilen usulsüz durumlara çekebilir.  Bu bilgi toplama sürecine dayanarak Komite, bir devletin antlaşmaya uyumunu değerlendiren kendi raporunu hazırlar ve Bakanlar Komitesi’ne, Bakanlar Komitesi’nin söz konusu devlete yöneltebileceği tavsiyelerde bulunur.

Bakanlar Komitesi, Uzmanlar Komitesi’nin bir raporunu inceledikten sonra, söz konusu devlet itiraz etmediği sürece raporun otomatik olarak kamuoyuna açıklanmasına karar vermiştir. Ayrıca Genel Sekreter, Şart’ın uygulanmasına ilişkin olarak Parlamenterler Meclisi’ne iki yılda bir rapor sunmak zorundadır.

Avrupa Konseyi İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesi’nin 1 Şubat 2008 tarihinde yürürlüğe girmesi, yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra yürürlükte olması gereken izleme mekanizmasının kurulmasını tetiklemiştir.  İzleme mekanizması iki ayağa dayanmaktadır: bağımsız ve yüksek nitelikli uzmanlardan oluşan teknik bir organ olan İnsan Ticaretine Karşı Eylem Uzmanlar Grubu (GRETA) ve Sözleşmeye Taraf Devletlerin Bakanlar Komitesindeki temsilcilerinden ve Avrupa Konseyi üyesi olmayan Taraf Devletlerin temsilcilerinden oluşan daha siyasi bir organ olan Taraflar Komitesi.

GRETA, Sözleşmenin uygulanmasının izlenmesinden sorumludur.  Taraflarca alınan tedbirleri değerlendiren raporları düzenli olarak yayınlayacak ve Sözleşmeye tam olarak uymayan Tarafların eylemlerini hızlandırmaları gerekecektir.  Değerlendirme prosedürü döngülere ayrılacaktır.  Her döngünün başında, GRETA izlenecek hükümleri özerk bir şekilde tanımlayacak ve değerlendirmeyi yürütmek için en uygun araçları belirleyecektir.  Taraflar Komitesi, GRETA’nın raporuna ve vardığı sonuçlara dayanarak bir Tarafa özel tavsiyelerde de bulunabilir.

Sözleşme	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesi (CETS 197).	GRETA – İnsan Ticaretine Karşı Eylem Uzmanlar Grubu.   GRETA izleme faaliyetine 2010 yılında başlamıştır.	GRETA yılda üç kez genel oturumlar halinde toplanır. GRETA, faaliyetlerini yürütürken – Ziyaretler gerçekleştirir ve Tarafların Sözleşme hükümlerini hayata geçirmek için aldıkları yasal ve diğer tedbirleri değerlendiren ülke raporları hazırlar ve yayınlar; – Faaliyetleri hakkında düzenli olarak genel raporlar yayınlar; – Sözleşme’nin ciddi ihlallerinin ölçeğini veya sayısını önlemek veya sınırlamak için acil bir prosedür başlatabilir.
	Taraflar Komitesi.	Taraflar Komitesi bir Taraflar konferansı veya akran değerlendirmesi izleme mekanizması değil, GRETA’yı destekleyen bir siyasi organdır. – Taraflar Komitesi, GRETA’nın raporuna ve sonuçlarına dayanarak, GRETA’nın Raporunu takiben alınması gereken tedbirlere ilişkin olarak bir Tarafa tavsiyelerde bulunabilir.

 

STÖ’lerin GRETA’ya raporlama yapmaları için kılavuz

https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=2_Guidance%20for%20NGOs%20to%20report%20to%20GRETA_tur.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=2518

Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddete Karşı Eylem Uzmanlar Grubu (GREVIO), Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin (İstanbul Sözleşmesi) Taraflarca uygulanmasını izlemekten sorumlu uzmanlaşmış ve bağımsız bir organdır.

Sözleşme’nin izleme mekanizması iki ayaktan oluşmaktadır: GREVIO ve Taraflar Komitesi.

– GREVIO, Tarafların Sözleşme hükümlerini hayata geçirmek için aldıkları yasal ve diğer tedbirleri değerlendiren ülke raporları hazırlar.

– Taraflar Komitesi, GREVIO değerlendirme raporlarına dayanarak Taraf Devletlere tavsiyelerde bulunur ve bunların uygulanmasını takip eder.

GREVIO, hakimler, akademisyenler, sosyal hizmet uzmanları ve kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddetle ilgili konularla ilgilenen diğer profesyoneller gibi bağımsız ve tarafsız uzmanlardan oluşur. İstanbul Sözleşmesi’nin 66. Maddesi GREVIO üyeliğini düzenlemektedir. Bu madde GREVIO’nun 10 ila 15 üyesi olmasını öngörmektedir.

Eylül 2015’te tam olarak faaliyete geçen GREVIO, Mart 2016’da GREVIO tarafından yapılacak ilk değerlendirme bağlamında Taraflara raporlarını hazırlarken rehberlik edecek bir temel soru formunu kabul etmiştir. GREVIO, bu raporları inceledikten sonra ülke değerlendirme raporlarını yayınlar ve Tarafların İstanbul Sözleşmesi hükümlerine işlerlik kazandırmak için aldıkları yasal ve diğer tedbirlere ilişkin sonuçları kabul eder.

Bu ilk değerlendirmeden sonra GREVIO sonraki değerlendirmeleri ve bunların süresini belirler. GREVIO, ülke değerlendirme raporlarını hazırlarken, İstanbul Sözleşmesi’nin uygulanmasına ilişkin olarak sivil toplum kuruluşlarından, sivil toplumdan ve ulusal insan hakları kurumlarından bilgi alabilir. GREVIO, elde edilen bilgileri yeterli bulmazsa, ilgili Taraf’a bir ziyaret düzenleyebilir. GREVIO, İstanbul Sözleşmesi kapsamındaki şiddet eylemlerinin ciddi, kitlesel veya sürekli bir örüntüsünü önlemek için harekete geçilmesi gereken durumlarda, özel bir soruşturma usulü başlatabilir.

GREVIO ayrıca, uygun olduğu hallerde, İstanbul Sözleşmesi’nin konu ve kavramlarına ilişkin genel tavsiyeler de kabul edebilir.

Sözleşme	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Sözleşme (CETS 210).	GREVIO – Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddete Karşı Eylem Uzmanlar Grubu.	GREVIO, İstanbul Sözleşmesi’nin Taraflarca uygulanmasını izler. – Sözleşme hükümlerini yürürlüğe koymak için Taraflarca alınan yasal ve diğer tedbirleri değerlendiren raporlar yayınlar. – Elde ettiği bilgileri yetersiz bulması halinde ziyaretler düzenleyebilir. – İstanbul Sözleşmesi kapsamındaki herhangi bir şiddet eyleminin ciddi, kitlesel veya sürekli bir örüntüsünü önlemek için harekete geçilmesi gerekiyorsa, GREVIO özel bir soruşturma prosedürü başlatabilir.
	Taraflar Komitesi.	– Taraflar Komitesi, GREVIO değerlendirme raporlarına dayanarak Taraf Devletlere tavsiyelerde bulunur ve bunların uygulanmasını takip eder.

 

Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Etmek: Destek Hizmetlerinin Minimum Standartları

https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=Kadina-yonelik-siddetle-mucadele-etmek-destek-hizmetlerinin-minimum-standartlari.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=2335

Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi (CETS 196) ve Ek Protokolü (CETS 217) Taraflar İstişaresi (COP), iki anlaşmanın uygulanmasını ve modernizasyonunu ilerletmekle görevlendirilmiş Sözleşme temelli bir mekanizmadır. Her yıl toplanır.

Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi’nin 30. Maddesi uyarınca COP’un görevleri şunlardır

• Sözleşmenin etkin kullanımını ve uygulanmasını kolaylaştırmak veya iyileştirmek için, herhangi bir sorunun ve Sözleşme kapsamında yapılan herhangi bir beyanın etkilerinin belirlenmesi de dahil olmak üzere önerilerde bulunmak;
• Sözleşmenin değiştirilmesi için önerilerde bulunmak;
• Sözleşme’nin değiştirilmesine yönelik herhangi bir teklif hakkında görüş bildirmek
• Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin herhangi bir soru hakkında görüş bildirmek ve önemli yasal, politika veya teknolojik gelişmeler hakkında bilgi alışverişini kolaylaştırmak.

COP, Sözleşme ve Ek Protokolünün Taraflarca uygulanmasını gönüllülük esasına dayalı olarak periyodik olarak değerlendirir.

Öz değerlendirme prosedürleri: COP tarafından her değerlendirme turu için bir soru formu kabul edilir. Taraflardan alınan yanıtlar temelinde bir değerlendirme raporu hazırlanır ve COP tarafından kabul edilir.

 

Sözleşme	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi (CETS 196) ve Ek Protokolü (CETS 217).	Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi Taraflar İstişaresi.	Taraflar İstişaresi aşağıdakilerle görevlidir: – Sözleşmenin etkin kullanımı ve uygulanmasını kolaylaştırmak veya geliştirmek için önerilerde bulunmak; – Sözleşmenin değiştirilmesi için önerilerde bulunmak; – Sözleşme’nin değiştirilmesine yönelik herhangi bir öneri hakkında görüş bildirmek – Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin herhangi bir soru hakkında görüş bildirmek. – Öz değerlendirme: Taraflar İstişaresi tarafından bir soru formu kabul edilir. Taraflardan alınan yanıtlara dayanarak bir değerlendirme raporu hazırlanır ve Taraflar İstişaresi tarafından kabul edilir. Tarafların İstişaresi.

Lanzarote Komitesi (Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi Taraflar Komitesi), Tarafların Lanzarote Sözleşmesi’ni etkin bir şekilde uygulayıp uygulamadıklarını izlemek üzere kurulmuş bir organdır. Bunu yapmak için Komite, ulusal makamlar ve diğer kaynaklar tarafından Komite tarafından geliştirilen soru formlarına verilen yanıtlarda sağlanan bilgileri değerlendirir. Bu izleme prosedürü turlara bölünmüştür ve her turda güven çemberinde cinsel istismar ile başlayan bir tema ele alınmaktadır.

Bu izleme mekanizması, Taraflar Komitesi’nin çocukların cinsel sömürüsü ve cinsel istismarını önleme ve bunlarla mücadele etme kapasitelerini geliştirmek için Devletler arasında bilgi, deneyim ve iyi uygulamaların toplanmasını, analizini ve değişimini kolaylaştıracağını öngören Sözleşme’nin X. Maddesinde belirtilmiştir. Lanzarote Komitesi anketler, soru formları, tematik raporlar (tavsiyeler dahil) ve Devlet uyum raporları hazırlar.

Sözleşme ayrıca Taraflar Komitesi’nin uygun olduğu durumlarda

– Sözleşme kapsamında yapılan herhangi bir beyan veya çekincenin etkilerinin ve sorunların belirlenmesi de dahil olmak üzere, Sözleşme’nin etkili bir şekilde kullanılmasını ve uygulanmasını kolaylaştırmak

– Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin herhangi bir soru hakkında görüş bildirmek ve önemli yasal, politik veya teknolojik gelişmeler hakkında bilgi alışverişini kolaylaştırmak.

Sözleşme	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
Lanzarote Sözleşmesi olarak da bilinen Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi (CETS 201).	Lanzarote Komitesi (yani Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi Taraflar Komitesi).	Lanzarote Komitesi, çocukların cinsel sömürüsü ve cinsel istismarını önleme ve bunlarla mücadele etme kapasitelerini geliştirmek için Devletler arasında bilgi, deneyim ve iyi uygulamaların toplanmasını, analiz edilmesini ve paylaşılmasını kolaylaştırır. Anketler, soru formları, tematik raporlar (tavsiyeler dahil) ve Devlet uyum raporları hazırlar.   Taraflar Komitesi, uygun olduğu durumlarda – Sözleşme kapsamında yapılan herhangi bir beyan veya çekincenin etkilerinin ve herhangi bir sorunun belirlenmesi de dahil olmak üzere, Sözleşmenin etkili bir şekilde kullanılmasını ve uygulanmasını kolaylaştırmak – Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin herhangi bir soru hakkında görüş bildirir ve önemli yasal, politik veya teknolojik gelişmeler hakkında bilgi alışverişini kolaylaştırır.

 

 Daimi Komite – raporlama sistemleri

Bern Sözleşmesi kapsamında farklı raporlama türleri vardır, ancak bunlardan sadece biri Sözleşme hükümleri uyarınca zorunludur: 9. Maddede belirtilen katı hüküm ve koşullara uygun olarak Sözleşme hükümlerine istisna getiren tüm Tarafların her iki yılda bir Sekretaryaya sunması gereken “iki yıllık raporlar” sistemi. Bu raporlar, Sözleşme kapsamındaki türlerin ve habitatların korunmasına yönelik genel yükümlülüğe getirilen istisnaların etkisinin bilimsel bir değerlendirmesini içermelidir. İki yıllık raporlar her yıl incelenmek üzere Daimi Komite’ye sunulur.

Buna ek olarak, taraflar gönüllülük esasına dayalı olarak her dört yılda bir Sözleşme’nin ulusal uygulamasına ilişkin “genel raporlar” sunmaya davet edilmektedir.

Daimi Komite, bağımsız uzmanlar tarafından hazırlanan hukuki ve politik raporları inceleyerek Sözleşmenin bir Akit Tarafta uygulanmasını gözden geçirebilir.

 Vaka-dosya sistemi

Geçmişi 1984 yılına dayanan vaka dosyası sistemi, STK’lar ve hatta özel vatandaşlar tarafından sunulabilen Sözleşme’nin olası ihlallerine ilişkin şikayetlere dayanan benzersiz bir izleme aracıdır. Alınan şikayetler, Sekretarya, Büro ve özellikle ilgili olduğu durumlarda Daimi Komite tarafından, esasına göre ve sunulan bilgiler temelinde değerlendirilir. Daimi Komite ya da Büro daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğuna kanaat getirdiğinde, Daimi Komite’ye rapor veren bağımsız uzmanlar tarafından yerinde ziyaretler düzenlenebilir.

Vaka dosyası sistemi de Sözleşme’deki herhangi bir hükme dayanmadığı, Daimi Komite tarafından alınan kararlardan kaynaklandığı ve çok başarılı bir sorun çözme aracı olduğu kanıtlandığı için alışılmadık bir sistemdir.

Alınan şikayetlerin yüksek hacmi ve Bern Sözleşmesi Sekretaryası ve Bürosunun sınırlı kapasitesi nedeniyle, şikayetin işleme konulabilmesi için bir bekleme süresi olabilir.

 Bern Sözleşmesi kapsamında kurulan Uzman Grupları

Uzman Grupları ayrıca hem Antlaşma’nın hem de Daimi Komite tarafından kabul edilen Tavsiye Kararlarının uygulanmasını izler. Bunlar, türlerin veya habitatların koruma durumu veya belirli koruma zorlukları ile ilgilidir.

Bern Sözleşmesi, kendi inisiyatifiyle veya diğer kuruluşlarla işbirliği içinde çok sayıda tür eylem planı, davranış kuralları ve kılavuz geliştirmiştir. Bu çalışmalar, Sözleşme kapsamında kurulan ilgili Uzman Gruplarının katkılarıyla yürütülmektedir.

Uzman Grupları, Sözleşme ile ilgili belirli konu veya sorunlarda uzmanlaşmış Taraf Devletlerin temsilcilerinden oluşur. Belirli bir uzmanlığa ve Gözlemci statüsüne sahip STK’lar da katılmaya davet edilir.

Uzman Grupları, Sözleşmenin uygulanmasını gözden geçirir ve “tavsiyeler” şeklinde, Daimi Komite tarafından yıllık toplantılarında olası kabulü için incelenecek olan standartları üretir. Tavsiyeler, Sözleşme kapsamında geliştirilen politika rehberini onaylar ve genellikle Taraflardan kabul edilen araçlar temelinde ulusal düzeyde harekete geçmelerini ister.

 

Sözleşme	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
Bern Sözleşmesi olarak da bilinen Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Doğal Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (ETS 104).	Bern Sözleşmesi Daimî Komitesi raporlama sistemi, Vaka dosyası sistemi ve uzman grupları.	Daimî Komite’ye bilimsel bir değerlendirme içeren raporlama: – Sözleşme hükümlerine istisna getiren tüm Tarafların 9. maddeye uygun olarak hazırlayacakları zorunlu “iki yıllık raporlar” – Her dört yılda bir Sözleşme’nin ulusal düzeyde uygulanmasına ilişkin gönüllü “genel raporlar”.
		1984’e kadar uzanan vaka dosyası sistemi: – STK’lar ve hatta özel vatandaşlar tarafından sunulabilecek Sözleşme’nin olası ihlallerine yönelik şikayetlere dayanan bir izleme aracıdır. – Daimî Komite veya Bürosu daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğunu düşündüğünde, Daimî Komite’ye rapor veren bağımsız uzmanlar tarafından yerinde ziyaretler düzenleyebilirler.
		Sözleşme kapsamında oluşturulan Uzman Grupları: – Hem Antlaşmanın hem de Daimî Komite tarafından kabul edilen Tavsiyelerin uygulanmasını izler; – Daimî Komite’nin yıllık toplantılarında kabul edilmesi muhtemel tavsiyeler üretir.

İnsan Hakları Komiserliği makamı Mayıs 1999’da Bakanlar Komitesi tarafından oluşturulmuştur (Karar (99)50).

İnsan Hakları Komiseri, Avrupa Konseyi bünyesinde yer alan bağımsız ve yargısal olmayan bir kurum olup, Örgütün 47 üye ülkesinde insan hakları bilincini ve insan haklarına saygıyı geliştirmekle görevlidir

Komiser’in bu hedefleri gerçekleştirmeye yönelik mevcut faaliyetleri birbirine bağlı dört ana kategoriye ayrılabilir:

• düzenli ülke ziyaretleri ve raporlar sistemi;
• tematik çalışma;
• ulusal insan hakları yapılarının desteklenmesi; ve
• insan hakları savunucularının korunması.

Ülke ziyaretleri Komiser’in çalışmalarının önemli bir boyutunu oluşturur.

Komiser’in üye devletlerin hükümetleriyle diyaloğa girmesi beklenir. Komiser, insan hakları yükümlülüklerinin ihlal edilip edilmediği konusunda yasal olarak bağlayıcı kararlar vermez. Daha ziyade, Avrupa Konseyi ile üye devletler arasında bir köprü görevi görür.  Komiser özellikle, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve diğer Avrupa Konseyi belgelerinin uygulanmasına yönelik reform tedbirlerinin kabul edilmesinde üye devletlerin çeşitli makamlarına yardımcı olur. Dolayısıyla Komiser’in çalışmaları, insan haklarının geliştirilmesi ve korunması alanında somut iyileşme sağlamak için reform tedbirlerini teşvik etmeye odaklanmaktadır.

Kurumun faaliyete geçmesinden bu yana Komiser, Avrupa Konseyi üye devletlerine yaptığı ziyaretlerin raporlarının yanı sıra tematik raporlar da sunmuştur. Ayrıca görüş ve tavsiyelerde de bulunmuştur.

Ayrıca, Bakanlar Komitesi’nin Silahlı Çatışmalar, İç Karışıklıklar ve Gerginlikler Sırasında İnsan Haklarının Korunmasına İlişkin Deklarasyonu uyarınca Komiser, insan hakları ihlallerinin önlenmesi amacıyla farklı üye devletlerde sekiz özel görev üstlenmiştir.

ECRI, ırkçılık ve hoşgörüsüzlükle ilgili konularla ilgilenen bağımsız bir insan hakları izleme kuruluşudur. Avrupa Konseyi’nin ilk Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde (Viyana, 1993) kurulmuş ve 2002 yılında Bakanlar Komitesi tarafından özerk bir tüzüğe kavuşturulmuştur. Tüm Avrupa Konseyi üye devletleri ECRI’nin faaliyet alanı kapsamındadır.

ECRI’nin faaliyetleri, Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin her birindeki durumu yakından inceleyerek ırkçılık ve ırk ayrımcılığı olgularını izlediği ülke bazında bir yaklaşımı içermektedir. ECRI, analizlerini ve her ülkenin tespit edilen sorunlarla nasıl başa çıkabileceğine dair tavsiyelerini içeren raporlar hazırlar.  Her yeni ülke raporunun hazırlanmasından önce ECRI Raportörleri için bir temas ziyareti düzenlenir.

ECRI’nin raporları ilk olarak taslak metinler halinde ilgili üye devlete, bu ülkenin ulusal makamlarıyla gizli bir diyalog süreci için iletilir.  Raporun içeriği bu diyaloğun ışığında gözden geçirilebilir.

Rapor daha sonra nihai haliyle kabul edilir ve ECRI tarafından Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi aracılığı ile ilgili üye devletin hükümetine iletilir.  Söz konusu hükümet raporun yayınlanmasına açıkça karşı çıkmadığı takdirde rapor kamuoyuna açıklanır.

Sözleşme/Dayanak	İzleme mekanizmaları	Faaliyetler ve prosedürler
Avrupa Konseyi’nin ilk Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde (Viyana, 1993) alınan karar	Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI), 2002 yılında kurulmuştur.	ECRI’nin başlıca yasal faaliyetleri şunlardır: – ziyaretlerle ülke izleme; – genel temalar üzerinde çalışma; – sivil toplum ve uzmanlaşmış kuruluşlarla ilişkiler. ECRI ayrıca – Genel Politika Tavsiyeleri (GPR) hazırlar; – farkındalık yaratma faaliyetlerini ve programlarını teşvik eder.

Avrupa Konseyi’nin genişletilmiş bir kısmi anlaşması olan GRECO, karşılıklı değerlendirme ve akran baskısı süreci yoluyla üyelerinin Avrupa Konseyi’nin yolsuzlukla mücadele standartlarına uyumunu izler.

İzleme bir “değerlendirme prosedürü” ve “uyum prosedürü “nden oluşmaktadır.

Değerlendirme prosedüründe, GRECO tarafından atanan uzmanlardan oluşan bir ekip, bir ankete verilen yazılı cevaplar ve ülkeye yapılan yerinde ziyaret sırasında toplanan bilgiler temelinde belirli bir ülkedeki durumu analiz eder. Ziyaretin ardından uzmanlar bir taslak rapor hazırlar ve bu rapor GRECO’ya incelenmek ve kabul edilmek üzere sunulmadan önce yorum için incelenen ülkeye iletilir. GRECO’nun vardığı sonuçlar, 18 ay içinde harekete geçilmesini gerektiren tavsiyelere yol açar. Takip eden uyum prosedüründe GRECO, tavsiyelerin uygulanması için ilgili üye tarafından alınan tedbirleri değerlendirir.

GRECO tarafından kabul edilen uyum raporları, tüm tavsiyelerin uygulanmasına ilişkin genel bir sonuç içerir ve bunun amacı, belirli bir üyeye ilişkin uyum prosedürünün sonlandırılıp sonlandırılmayacağına karar vermektir. Son olarak, GRECO Usul Kuralları, GRECO’nun tavsiyelerine verdiği yanıtın “küresel olarak tatmin edici olmadığı” tespit edilen üyelerle ilgilenmek için kademeli bir yaklaşıma dayanan özel bir prosedür öngörmektedir.

MONEYVAL, ülkelerin kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadeleye yönelik yasal ve mali tedbirlerinin uygulanmasını ve etkinliğini gözden geçirmek için karşılıklı bir değerlendirme ve akran baskısı sistemi kullanmaktadır.

MONEYVAL değerlendirme prosedürleri, yaklaşık 250 kriteri kapsayan ayrıntılı bir anket yoluyla bilgi toplanmasını içerir. Bunu, uluslararası standartların uygulanmasının etkinliğini gözden geçirmek üzere uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından yerinde yapılan bir ülke ziyareti takip eder. Ziyaret, değerlendiriciler ve Sekretarya arasında bir dizi istişare turundan geçen ve daha sonra yorum için ülkeye gönderilen değerlendirme raporunun hazırlanmasına yol açar. Rapor, ülke temsilcileriyle yapılan ortak bir toplantı sırasında değerlendiriciler tarafından kabul edilen yorumlar ışığında revize edilir ve daha sonra MONEYVAL’e sunulur.

MONEYVAL tarafından kabul edilen rapor, yerinde ziyaret tarihinde veya hemen sonrasında ülkede yürürlükte olan kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadele önlemlerinin bir özetini sunar. Bu önlemlerin etkinliğini açıklar ve analiz eder ve sistemin güçlendirilmesi için 49 ana uluslararası standardın ve eylem planının her birine ilişkin derecelendirmeler sağlar.

MONEYVAL, karşılıklı değerlendirme raporunun belirli yönlerine uyulmasını sağlamak için aşamalı bir dizi adımı içeren bir “uyum artırıcı prosedür” yoluyla daha fazla akran baskısı uygulayabilir.

Bakanlar Komitesi, 10 Kasım 1994 tarihinde kabul ettiği “Avrupa Konseyi üye devletleri tarafından kabul edilen taahhütlere uyulmasına ilişkin Deklarasyon “da[3], üye devletlerin, Genel Sekreter’in veya Parlamenter Asamble’nin “herhangi bir üye devlette demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü durumuyla ilgili taahhütlerin uygulanmasına ilişkin sorunları” kendisine havale edebileceğini kabul etmiştir (Paragraf 1).  Bu usul, Bakanlar Komitesi’nin bir, birkaç veya tüm üye devletlerde potansiyel endişe kaynağı olan konuları incelemesini sağlamak için kullanılabilir.

Bakanlar Komitesi’nin iki önemli izleme biçimi 1994 Deklarasyonu’na dayanmaktadır: tematik izleme ve ülkeye özel prosedür. Ayrıca Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyine en son katılan üye devletler için katılım sonrası izleme mekanizması oluşturmuştur. Son olarak, Bakanlar Komitesi ayrıca bir dizi hükümetler arası komiteden bağlantılı izleme veya benzer faaliyetler yürütmelerini talep etmiştir.

(a) Tematik izleme

Bu prosedür, Bakanlar Komitesi’nin üye devletlerin taahhütlerini yerine getirmelerini “temalar” ya da önceden belirlenmiş endişe alanları açısından değerlendirmesine (bkz. Monitor/Inf(2003)2) ve iyi uygulama örneklerini ve üye devletlerin karşılaştıkları zorlukları saptamasına olanak tanır.  Komite, 1996 ve 2007 yılları arasında on iki temaya odaklanmıştır (örneğin, ifade ve bilgi edinme özgürlüğü, kadın-erkek eşitliği, idam cezası…).  Uygulamanın sonuçları, Örgütün hükümetler arası faaliyetlerini ve yardım programlarını ayarlamasına veya yeniden yönlendirmesine izin verir. Temmuz 2007’de Bakanlar Komitesi tematik izleme tatbikatlarının ad hoc olarak yapılmasına karar vermiştir. Ayrıca, seçilecek temalar ve Bakanlar Komitesi tarafından takip eylemlerine ilişkin tartışma ve kararlara temel teşkil edecek izleme tematik raporlarına ilişkin belirli kriterler belirlemiştir.

(b) Ülkeye özgü prosedür

Bakanlar Komitesi, Bildirge’nin 1. paragrafı uyarınca kendisine havale edilen konularla ilgili olarak birçok kez Bildirge’nin 4. paragrafı uyarınca harekete geçmiştir.  Bu konular Moldova, Gürcistan, Ukrayna ve Rusya’daki özel durumlarla ilgiliydi.

Bakanlar Komitesi tarafından bu konulara verilen önemin bir devamı olarak, bu ülkelerde hedeflenen eylem programları hazırlanmış ve uygulanmıştır.

Bu programların uygulanmasına ilişkin olarak Sekretarya tarafından hazırlanan raporlar GR-DEM tarafından incelenmekte ve Grubun vardığı sonuçlar Bakanlar Komitesi tarafından genel kurulda tartışılmaktadır.

(c) Katılım sonrası izleme

Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Sırbistan ve Karadağ için katılım sonrası izleme uygulamaya konulmuştur.

Ermenistan ve Azerbaycan örneğinde Komite, on üç üye ülkenin Daimi Temsilcilerinden oluşan geçici bir İzleme Grubu (Ago Group) kurmuş ve bu gruptan iki ülkenin demokratik gelişimini düzenli olarak gözden geçirmesini istemiştir. Grup, her iki ülkedeki özel koşullar ışığında özel dikkat gerektiren konulara odaklanmaktadır. Grubun çalışma yöntemleri, durum değerlendirmesi yapmak ve tavsiyeler üretmek üzere ilgili ülkelere yapılan anketler ile yerinde ziyaretleri (genellikle yılda bir kez) birleştirmektedir. Ago Grubu tarafından yapılan değerlendirme ışığında Bakanlar Komitesi sonuçlara varır ve ilgili makamlara tavsiyelerde bulunur.

Bosna Hersek, Sırbistan ve Karadağ için Bakanlar Komitesi, Demokrasi Raportör Grubu (GR-DEM) himayesinde, Sekretarya tarafından hazırlanan düzenli ve kamuya açık raporlara dayanan özel bir izleme prosedürü oluşturmuştur.  Raportör Grubu daha sonra kendi sonuçlarını çıkarır ve gerekirse kendi üyelerinden oluşan bir heyeti kendisine rapor vermesi için gönderebilir. Grubun vardığı sonuçlar ve tavsiyeler Bakanlar Komitesi tarafından genel kurulda görüşülür ve Komite daha sonra uygun gördüğü tedbirleri alabilir.

(d) Hükümetler arası komiteler

Üye devletler tarafından atanan uzmanlardan oluşan ve Bakanlar Komitesine karşı sorumlu olan çeşitli hükümetler arası komitelerin, kendi yetki alanlarında, Bakanlar Komitesinin sözleşmelerinin veya tavsiyelerinin uygulanmasını gözden geçirmeleri veya üyeleri tarafından sağlanan bilgilere dayanarak diğer Avrupa Konseyi standartlarının uygulanmasını değerlendirmeleri istenmiştir.

Bu tür komitelere örnek olarak CDDH (insan hakları), CDPC (Ceza hukuku ve Cezaevi Kuralları), CDCJ (Veri koruma, aile hukuku, mülteciler vs…), CODEXTER (Terörizm), CDEG (Kadın erkek eşitliği), CDLR (Yerel ve Bölgesel Demokrasi) vs… verilebilir.

Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin yerel ve bölgesel olarak seçilmiş temsilcilerinden oluşur.

Kongre, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda yer alan ilkelerin etkili bir şekilde uygulanmasını izler ve düzenli olarak tüm üye devletlerde (izleme raporları) ve Avrupa Konseyi’ne katılmak için başvuran devletlerde yerel ve bölgesel demokrasinin durumu hakkında ülke ülke raporlar hazırlar.

Bu raporlara dayanarak Kongre, Bakanlar Komitesi’ne bir veya daha fazla devlete yönelik bir Tavsiye Kararı alınmasını önerebilir.

Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi üye devletlerinin yükümlülük ve taahhütlerini yerine getirmelerine ilişkin bir Komite (“İzleme Komitesi” olarak bilinir) kurmuştur.

İzleme Komitesi, Örgütün Statüsü, AİHS ve diğer tüm Avrupa Konseyi Sözleşmeleri uyarınca üye devletler tarafından üstlenilen yükümlülüklerin yerine getirilmesinin yanı sıra üye devletlerin yetkilileri tarafından Avrupa Konseyi’ne katılım sırasında girilen taahhütlerin yerine getirildiğini doğrulamaktan sorumludur.

Parlamenterler Meclisi, kabul edilen yükümlülüklere ve taahhütlere uyulmamasını ve/veya izleme sürecinde işbirliği yapılmamasını, bir karar ve/veya tavsiye kararı alarak ya da bir sonraki olağan oturumunun başında ulusal parlamenter delegasyonun güven mektubunu onaylamayarak veya onaylanmış güven mektubunu aynı olağan oturum sırasında İçtüzüğünün [ilgili kuralı] uyarınca iptal ederek yaptırıma bağlayabilir. Üye devletin taahhütlerine uymamaya devam etmesi halinde, Meclis, Bakanlar Komitesine bir tavsiyede bulunarak Avrupa Konseyi Statüsünün 8. ve 9. Maddeleri uyarınca uygun önlemleri almasını talep edebilir.

İzleme Komitesi, izleme prosedürlerinin genel gidişatı hakkında yılda bir kez Meclise rapor vermekle (ilerleme raporu) ve en az iki yılda bir, izlenen her ülke hakkında bir rapor sunmakla (ülke raporu) yükümlüdür.

İzleme konusundaki parlamento tartışmaları kamuya açık olarak yapılır. Ancak, komite aşamasındaki izleme prosedürü gizli kalır. İzleme ülke raporları her ülke için ayrı ayrı hazırlanır.  Her üye devlet için iki eş raportör atanır (siyasi ve bölgesel denge kesinlikle sağlanır).  Rapor, incelenen ülkedeki durumun iyileştirilmesi için özel önerilerin yapıldığı bir karar taslağı ve Bakanlar Komitesi’nin dikkatine sunulmak üzere bir tavsiye taslağı içerir.

Komite 1998’den bu yana Parlamenterler Meclisinin izleme prosedürünün ilerleyişi hakkında on yıllık rapor sunmuştur. Komite, son üç ilerleme raporuna, halihazırda izleme prosedürüne tabi olmayan veya izleme sonrası diyaloğa dahil olmayan üye devletler hakkında on bir periyodik rapor eklemiştir. Komite 1997’den bu yana çeşitli ülkeler hakkında çok sayıda rapor hazırlamıştır. Şu anda on bir devlet çalışma programında yer almaktadır: Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Gürcistan, Moldova, Monako, Karadağ, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna.

Son olarak, 1997’den bu yana, Parlamenter Asamble bir izleme prosedürünü kapatırken, aynı zamanda, kabul edilen Kararlarda belirtilen belirli konularda ulusal makamlarla diyaloğu sürdürmeye karar vermiş ve daha fazla açıklama yapılması veya işbirliğinin artırılması isteniyorsa bir prosedürü yeniden açma seçeneğini kendisine tanımıştır.  Parlamenterler Meclisi böylece İzleme Komitesine ilgili tüm devletlerle izleme sonrası diyalog yürütme talimatı vermiştir. Halihazırda üç devlet izleme sonrası diyalog sürecindedir: Bulgaristan, Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti ve Türkiye.